'Sac' geleneği Ağrı'da yaşamaya devam ediyor
Ağrı'da bir zamanların şehirlerde vazgeçilmezi olan dövme saçlar, kırsal yaşamda hala önemini koruyor.
Bir zamanlar evlerin temel ihtiyaçları arasında yer alan ve odun ateşinde yufka, gözleme gibi lezzetlerin hazırlanmasında kullanılan yuvarlak saçlar, günümüzde Ağrı'nın kırsal kesimlerinde hala ilgi görüyor. Çelikten üretilen ve halk arasında "nan seli" olarak adlandırılan bu saçlar, dayanıklılık ve kullanım kolaylığı nedeniyle talep edilmeye devam ediyor.
Ağrı’nın birçok köyünde odun ateşi yakarak yufka pişirme geleneği sürdürülürken, bu işlemin önemli bir unsuru olan dövme saçların üretimi ve satışı, ustaların emekleriyle yaşatılmaya çalışılıyor. Günümüzde modern düzeneklerle uyumlu hale getirilen saçlar, geleneksel yöntemleri yaşatmak isteyen ailelerin yanı sıra yöresel lezzetlerin hazırlanmasında önemli bir araç olmaya devam ediyor. Ağrı’nın Eski Van Caddesi'nde yer alan bir işletmenin sahibi Sezgin Temel, sac üretiminin inceliklerini ve günümüzdeki yerini anlattı.
Dövme Saçlar, Ustalık Gerektirir
Sac satıcılığı yapan Temeloğlu Sobacılık’ın sahibi Sezgin Temel, Karaköse Haber'e sac üretim sürecine dair şunları ifade etti:
“Köylerde odun ateşinde yufka pişirmek için kullanılan dövme saçlar, düz çelik plakaların yuvarlak hale getirilmesiyle hazırlanır. Ancak bu, sadece makinelerde şekil vermekten ibaret değildir. Ustalarımız, sacın dayanıklılığını ve pişirme performansını artırmak için her birini çekiçle tek tek döver. Bu işlem sacın ‘bombey’ dediğimiz hafif kavisli bir yapıya kavuşmasını sağlar.”
Temel, saçların kullanım kolaylığını artıran sacayaklar hakkında da bilgi vererek:
“Saclar genelde ‘sacayak’ dediğimiz üçayaklı demir altlıklarla birlikte kullanılır. Bu düzenek sayesinde sac odun ateşine yerleştirilerek güvenli ve etkili bir pişirme imkanı sunar. Sacayakların yerini artık daha geniş kapsamlı yapılan düzenekler de aldı. Odunu, ateşi bu düzeneğe yerleştirdiğiniz zaman üzerine sacı koyuyorsunuz. Düzeneğin kapağını kapatıyorsunuz. Ancak artık şehir yaşamında odun ateşine olan ihtiyaç azaldığı için talep daha çok köy ve kasaba kesiminden geliyor" şeklinde konuştu.
Geçmişten Günümüze Değişen Kullanım Alışkanlıkları
Bir zamanlar şehirdeki evlerin bile temel ihtiyaçları arasında yer alan dövme saçlar, bugün kırsalda geleneksel pişirme yöntemlerini sürdüren ailelerin tercihi olmaya devam ediyor. Temel, modern yaşamın etkisiyle sac satışlarının geçmişe oranla ciddi bir düşüş yaşadığını belirterek:
“Eskiden çok fazla satış yapardık. Şimdi ise alıcılarımız daha çok kırsaldan veya ilçelerden geliyor. Sacın en önemli özelliği dövülmüş olmasıdır. Eğer dövme işlemi yapılmazsa sac, odun ateşinde kül tutmaz ve pişirme sırasında yiyeceklerin yapışmasına neden olabilir. Bu yüzden hala el işçiliğiyle üretim yapmaya devam ediyoruz" ifadelerine yer verdi.
Bakmadan Geçme
