Tarihi boyunca birçok ilim ve devlet adamı yetiştirmiş bir şehir olarak tanınan Muş, bu değerli isimlerden biri olan edebiyatçı ve eğitimci Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi'ye de ev sahipliği yapmış.
Karakösehaber internet sitemize açıklamalarda bulunan Araştırmacı Canip Aslan, 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında önemli bir şahsiyet olarak öne çıkan Hamdi Efendi’nin hem ilmi çalışmaları hem de edebi eserlerle geniş bir etki alanına sahip olduğunu söyledi. Aslan, “Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi, 1855 yılında Muş'ta dünyaya geldi. Eğitimine Muş'taki medreselerde başlamış, ardından İstanbul'daki yüksek büyüme potansiyeline devam etmiştir. Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi, eğitime yöneliyordu özellikle Arap dili edebiyatına yoğunlaşmış, bu alanda kendini yetiştirmişti. Eğitim süreci boyunca dersler ve yaptığı çalışmalar, onun ilmi kişiliğini şekillendirmiştir” dedi.
Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi'nin edebiyat dünyasındaki yerinin önemine değinen Aslan, “Eserlerinde klasik Arap edebiyatını modern bir üslupla yorumlayan Hamdi Efendi, bu alandaki eserlerle çalışmaktadır. Şiirleri, makaleleri ve akademik çalışmaları, hem Arap dünyasında hem de Türk dünyasında önemli yer edinmiştir. Eserlerde genellikle tasavvufi ve dini temaları işlemiş olan Hamdi Efendi, okuyucularının manevi dosyalarını çıkarmıştır. Onun edebi üslubu, hem klasik Arap edebiyatının geleneklerini sürdürmüş hem de gelişmiş bir yaklaşımla sergilenmiştir. Özellikle din ve ahlak süreçlerindeki birikim analizleri, ürünlerin önemli bir özelliği olarak öne çıkıyor” diye konuştu.
Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi’nin Muş'ta eğitim alanında da önemli katkılarda bulunduğunu dile getiren Aslan, “Eğitimci kimliğiyle, Muş'taki medreselerde öğretmenlik yapmış, birçok öğrenci yetiştirmiştir. Onun eğitim anlayışı, hem geleneksel İslami öğretinin, hem de modern eğitim uygulamalarının harmanlanmasını sağlamıştır. Ayrıca Hamdi Efendi'nin Muş'ta kurduğu ilmi ve kültürel merkezler, bölgedeki eğitim düzeyini artırmış ve halkın kültürel bilincini geliştirmiştir. Bu merkezler, onun eğitim ve kültür alanındaki vizyonunun bir parçası olarak kabul edilmektedir. Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi'nin edebi ve ilmi bilgisi, Muş'un kültürel hafızasında önemli bir yer tutar. Eserleri ve eğitim faaliyetleri, sadece Muş'ta değil, ülke genelinde geniş bir etki yaratmıştır. Onun çalışmaları, Arap dili ve edebiyatı üzerine yapılan araştırmalara önemli katkılarda bulunmuştu ve bu alandaki bilgi birikimini artırmıştı. Günümüzde Arap Zade Muhammed Hamdi Efendi'nin adı, Muş'ta ve Türk edebiyatında saygıyla anılmaktadır. Eserleri, hem akademik çevrelerde hem de halk arasında değer görmeye devam etmekte, onun ilmi ve edebi katkıları yaşatılmaktadır” şeklinde konuştu.