Osmanlı Mirasının İlk Işıkları: Ayaz Paşa Camii

Karakösehaber internet sitemize açıklamalarda bulunan tarihçi Özgür Aslan, Ayaz Paşa Mahallesi’ndeki Ayaz Paşa Caddesi üzerinde bulunan bu camiinin, tarihi ve mimari özellikleriyle dikkat çektiğini belirtti. Aslan, “Ayaz Paşa Camii’nin inşa tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Erzurum Salnameleri’ne dayanarak 1558-1560 yılları arasında valilik yapmış olan Ayaz Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir.

Erzurum’un Osmanlı dönemine ait en erken tarihli camii olan Ayaz Paşa Camii, bir camii, hamam ve çeşmeden oluşan külliyesi ile birlikte inşa edilmiştir. Ayaz Paşa, külliyenin sürdürülebilirliği için çeşitli vakıf gelirleri oluşturmuştur” dedi.

Kare planlı ve dört ahşap destekli camiler grubuna dahil olan Ayaz Paşa Camisi’nin Osmanlı mimarisinin zarif detaylarını yansıttığını vurgulayan Aslan, “Güney cephede altta ve üstte ikişer, kuzey cephede iki, doğu ve batı cephede ise alt kısımda birer, üstte ise ikişer pencere bulunmaktadır.

İç mekanda girişin üzerinde yer alan bir mahfil, tavanı taşıyan ahşap sütunların ortasında yer alan bölüm konsollarla yükseltilerek ikinci bir kademe oluşturulmuştur. Bu bölümde, dört tarafı dolaşan Kur’an ayetlerinden oluşan yazı kuşağı yer almaktadır” ifadelerini kullandı.

Mukarnas kavsaralı taş mihrabın iki silme ile çerçevelenmiş olduğunu ve yanlarda sütuncelere yer verildiğini kaydeden Aslan; “Mihrabın batısında yer alan ahşap minber, sade bir şekilde tasarlanmıştır. Caminin kuzey cephesinde, ahşap sütunlar üzerine oturan üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Bu alan, sonraki dönemlerde kapalı hale getirilmiştir.

Caminin giriş kapısı, kesme taş malzeme ile yapılmış olup, sivri kemerli kavsaraya sahiptir. Kapı alınlığında geometrik ve bitkisel bezemeli mermer bir pano yer almaktadır. Ahşap kapı kanatları orijinaldir ve geçmişte kullanılan kapı kolları günümüze ulaşmıştır” diye konuştu.

Caminin kuzeydoğu köşesinde yer alan minarenin kare kaideli ve silindirik gövdeli olduğunu da sözlerine ekleyen Aslan, “Taş malzeme ile yapılan minarede, kanber taşı ile yapılan korkuluklar ve mukarnaslı şerefe altı dikkat çekmektedir. Gövdenin üst kesiminde kuzey cepheye yerleştirilen bacıniler, Erzurum’da kullanılan tek örnek olma özelliğine sahiptir.

Caminin orijinal çeşmesi, 1780 yılında Erzurum valilerinden İbrahim Hıfzı tarafından yenilenmiş ve daha sonra yıkılmıştır. Günümüzde ise ön cephede bulunan kemerli tek lüleli çeşme, Belediye tarafından yaptırılmıştır. Caminin batısında ve güneyinde hazire bulunmaktadır. Ayaz Paşa Camii, taş ve kesme taş malzemenin ustaca kullanıldığı bir yapı olarak dikkat çekmektedir.

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 13 Kasım 1976 tarih ve A.188 sayılı tescil kararı ile koruma altına alınan bu camii, tarihi ve kültürel mirasın önemli bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir” şeklinde konuştu.