Bitlis’in Efsanevi Türküsü: Dideban Üstündeyim

Bitlis türküleri, yüzyıllardır bu kadim şehrin tarihini, acılarını, sevinçlerini ve aşklarını dile getirirken, "Dideban Üstündeyim" türküsü ise Bitlis’in dağlarından yankılanan ve halkın ruhunu yansıtan güçlü bir ağıt niteliği taşıyor.

Karakösehaber internet sitemize açıklamalarda bulunan araştırmacılar, türkünün adının Bitlis’in ünlü Dideban Dağı’na işaret ettiğini söyleyerek, “Bu dağ, hem doğanın zorluğuna hem de Bitlis halkının dayanıklılığına vurgu yapar. "Dideban üstündeyim" dizeleriyle başlayan türkü, bir yandan bu dağın zirvesinde olmanın gururunu ve zorluğunu yansıtırken, diğer yandan halkın yüzyıllardır süregelen mücadelesini simgeler. Türkünün içinde geçen “Gökmeydan baş aşağı” ifadesi, coğrafyanın sarp yapısını ve bu topraklarda yaşamanın zorluğunu dile getirir” dediler.

Türkünün derininde yatan bir diğer temanın ise aşk olduğunu vurgulayan araştırmacılar, “Dal boyun kastındayım, belinde şal kuşağı” gibi dizeler, sevilen birine duyulan derin aşkı ve özlemi ifade eder. Türküde, hem manevi bir arayış hem de sevgiliye duyulan özlem teması yoğun şekilde hissedilir. Bitlis halkı, bu türküde hem zorluklarla baş etmenin hem de sevdayla yanmanın duygusal yükünü taşır. “Erenler dua etsin, ben murat üstündeyim” dizesi, türküde manevi bir boyutun da olduğunu ortaya koyar. Erenlerden, yani kutsal kişilerden yardım dilenen bu dize, halkın içsel yolculuğunu ve dualarına olan inancını dile getirir. Ayrıca "murat üstünde olmak" ifadesi, bir dileğe ya da hedefe ulaşma arzusunu temsil eder” diye konuştular.

Türküde geçen "Giderim Van’a doğru, yolun İran’a doğru" dizelerinin de Bitlis’in tarihi ve coğrafi bağlarını işaret ettiğini kaydeden araştırmacılar, “Bitlis, hem Van’a hem de İran’a açılan yolların kavşağında yer alır. Bu dizeler, bir yandan mekânsal bir yolculuğa işaret ederken, diğer yandan yaşamın bir yolculuk olduğu metaforunu içinde barındırır. Türküdeki “Kes başım kanım aksın, kadrim bilene doğru” dizeleri, yüzyıllardır halkın içinde taşıdığı derin bir içsel sitemi ve haksızlıklara karşı direnişi yansıtır. Bu dize, bir insanın değerini ancak onu gerçekten tanıyanların bilebileceği mesajını güçlü bir şekilde iletir. Halk, bu türküde kadrini bilenlere karşı derin bir sevgi ve bağlılık duyar” ifadelerini kullandılar.

"Dideban Üstündeyim" türküsünün Bitlis’in halk müziği geleneğinde derin izler bırakan bir türkü olarak hala dilden dile dolaştığını da söyleyen araştırmacılar, “Bu türkü, sadece bir ağıt ya da bir aşk şarkısı değil, Bitlis halkının direnişini, umutlarını ve özlemlerini yansıtan bir kültürel mirastır” şeklinde konuştular.