Muş'un Yetiştirdiği Devlet Adamı: Hacı İlyas Sami Efendi

Muş’ta doğup, Türkiye’nin kuruluş yıllarında önemli roller üstlenen Hacı İlyas Sami Efendi, hem Osmanlı Meclis-i Mebusan’da hem de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde milletvekilliği yaparak tarih sahnesinde yerini aldı.

Karakösehaber internet sitemize açıklamalarda bulunan tarihçiler, Kürt asıllı Türk siyasetçi İlyas Sami Efendi’nin 20. yüzyılın başındaki çalkantılı dönemde İttihat ve Terakki’nin etkili isimlerinden biri olduğunu belirterek, “1881 yılında Muş’ta doğan Hacı İlyas Sami, genç yaşta siyasetle ilgilenmeye başladı. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında etkin bir rol oynayan İttihat ve Terakki Fırkası’na katıldı. 1908 yılındaki II. Meşrutiyet’in ilanı sonrası Meclis-i Mebusan’a Muş milletvekili olarak seçildi. Siyasetteki etkisi, Meclis-i Mebusan’ın I., II. ve III. dönemlerinde devam etti. Osmanlı’nın son döneminde hem yerel halkın hem de Osmanlı Devleti’nin temsilcisi olarak önemli bir konumda yer aldı” dediler.

İngilizlerin 16 Mart 1920'de İstanbul’u işgal etmesinin ardından birçok Osmanlı aydını gibi Hacı İlyas Sami’nin de İngilizler tarafından tutuklandığını ifade eden tarihçiler, “Malta’ya sürgüne gönderilen İlyas Sami, burada Osmanlı Devleti'nin geleceği hakkında derin bir belirsizlikle karşı karşıya kaldı. Ancak 1921 yılında serbest bırakılarak yurda döndü ve Ankara’ya giderek Türkiye’nin kurtuluş mücadelesine katıldı” diye konuştular.

Malta’dan döndükten sonra Hacı İlyas Sami’nin yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli bir figürü haline geldiğini vurgulayan tarihçiler, “1920’de kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Muş milletvekili olarak katıldı. İlk Meclis’in çalışmalarında yer alarak Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atılmasında etkili oldu. Daha sonraki dönemlerde de siyasette aktif rol oynayan Sami Efendi, II. Dönem Muş, III. Dönem Bitlis ve V. Dönem Artvin milletvekili olarak TBMM’de görev yaptı. Siyasi kariyeri boyunca halkının sorunlarını dile getiren ve Türkiye’nin modernleşme sürecinde önemli katkılarda bulunan Hacı İlyas Sami Efendi, 27 Aralık 1945 tarihinde vefat etti. Geride bıraktığı miras, Türkiye’nin kuruluş sürecinde üstlendiği önemli rol ve Muş iline kattığı siyasi vizyon ile anılmaktadır” şeklinde konuştular.